نکاتی که درباره اثر شاخ که نمی دانید
در طول تاریخ، قضاوت های نابه جای افراد درباره گروه خاصی از افراد، همیشه باعث ایجاد فرهنگ غلط برای تمامی کشورها شده است. اکثر افراد زمانی که دید منفی نسبت به شخص، شی یا رویداد خاصی پیدا می کنند، دیگر در تمامی رفتارهای خود، به این ذهنیت دامن می زنند.
در حالی که اصلا شاید آن چیزی که در ذهن ما شکل گرفته است، در واقعیت کاملا برعکس باشد. شاید قضاوتی که ما درباره شخص یا شی خاصی داریم، حتی باعث آسیب به خودمان هم هم بشود.
این موضوع نه تنها در زندگی عادی، بلکه در محیط های اداری و خصوصا در استخدام افراد خود را نشان می دهد. اما چرا این اتفاق رخ می دهد؟ چه عاملی باعث ایجاد قضاوت های منفی م یشود؟ در محیط کسب وکار، علت اصلی وقوع قضاوت های نادرست، اثر شاخ است.
اثر شاخ نقطه مقابل اثر هاله ای است و باعث ایجاد اتفاقات منفی در کسب و کار می شود. بنابراین اگر شما هم می خواهید از تاثیرات این اثر دور بمانید، در ادامه این مطلب از وبسایت برنداکسین همراه ما باشید؛ چرا که تعریف کاملی از اثر شاخ و راه های جلوگیری از آن را به شما ارائه می دهیم.
اثر شاخ چیست؟
اثر شاخ نوعی فرایند و سوگیری شناختی است که بر اساس آن، صفات منفی به ظاهر یا رفتار فرد شی یا فرد خاصی نسبت داده می شود. در حالت کلی ما انسان ها، سیگنال های خاصی از رفتارهای دیگران را در طول روز دریافت می کنیم که در روابط ما تاثیر مثبت و منفی می گذارد.
شاید برخی از افراد بگویند که ما روی خود کنترل داریم و به هیچ عنوان تحت تاثیر قرار نمی گیریم؛ اما باید بگوییم که این سوگیری ها، کاملا غیر مستقیم اتفاق می افتد و اصلا شما در بسیاری از مواقع، متوجه آن نمی شوید.
مطالعه بیشتر: اثر طعمه
مثلا بسیاری از افراد در وهله اول با دیدن دو فرد با ظاهر های زیبا و کاملا معمولی برای استخدام، قطعا تمایل به پذیرش فرد زیباتر را دارند. از طرفی مثلا اگر فردی فن بیان خوبی نداشته باشد و حتی برخی از موارد با لکنت صحبت کند، کارفرما دید منفی نسبت به آن پیدا می کند. حتی شاید با خود فکر کنید که این افراد، هوش بالایی ندارد. تمامی این موارد، مفهوم اثر شاخ را نمایش می دهند. اثر شاخ اصولا بر اساس کلیشه ها و قضاوت های جامعه و عوامل مربوط به خانواده و اجتماع اتفاق می افتد و ریشه اصلی آن، در تعصبات بی جا است.
تقاوت اثر شاخ با اثر هاله ای در چیست؟
برای آن که تفاوت اثر شاخ و اثر هالهای را متوجه شوید، باید مفهوم اثر هاله ای را هم بدانید. اثر هاله ای یکی از انواع خطاهای شناختی است که در آن موارد مختلف تحت تاثیر قضاوت مثبت قرار می گیرند.
شاید با خود فکر کنید که این تعریف، با اثر شاخ یکسان است؛ اما موضوع این جا است که در اثر هاله ای، افراد قضاوت مثبتی درباره ظواهر و رفتارهای بیرونی دارند. مثلا در این مفهوم، ما موفقیت فرد را بر اساس زیبایی ظاهری یا ویژگی مثبتی از آن در نظر می گیریم. بر این اساس، مهم ترین تفاوت اثر شاخ و اثر هاله ای شامل موارد زیر است:
- اثر هاله ای در واقع به نفع فرد عمل می کند و ویژگی های منفی آن را در نظر نمی گیرد؛ اما در مقابل، اصطلاح دیگر تنها ویژگی های فرد در نظر گرفته می شود و اصلا به موارد مثبت دقت نمی کنند.
- در اثر شاخ، فرد را بر اساس قضاوت های خود بی کفایت و کم هوش می دانند؛ اما در اثر هاله ای، به دنبال راهی برای باهوش خواندن فرد هستند.
البته توجه کنید که هر دو مورد از این ها، بر اساس قضاوت ها انجام می شوند و ممکن است فرد بر اساس ویژگی های اصلی خود شناخته نشود.
انواع اثر شاخ چیست؟
اثر شاخ یا همان horn effect در موارد مختلف و از جمله در کسب وکارها، در انواع زیر خود را نشان می دهد:
۱.بر اساس ظاهر فیزیکی
در این مورد، قضاوت افراد بیشتر درباره ظاهر فیزیکی فرد دیگری است. مثلا ممکن است که پا یا دست فرد مشکل داشته باشد و در ظاهر آن تاثیر بگذارد؛ در این موارد، افراد بدون توجه به ویژگی های مثبت ذهنی آن، قضاوت نادرستی می کنند.
۲. بر اساس عملکرد
اگر کارمندی چند بار در طول کار خود اشتباه کند یا حتی روند پیشرفت آن کند باشد، کارفرما و دیگر کارمندان آن را کم هوش می دانند و در این موارد، اثر شاخ در رفتار سازمانی غالب می شود.
۳. بر اساس عوامل کلیشه ای
ممکن است که دید بسیاری از افراد جامعه به رویداد یا گروه خاصی منفی باشد؛ مثلا در حال حاضر تبعیض نژادی، جنسیت و اندازه حتی روی روابط بین الملل هم تاثیر خود را گذاشته است. بنابراین کلیشه ها و فرهنگ غلط هم باعث ایجاد این مدل از اثر شاخ می شود.
نمونه هایی از اثر شاخ
برای آن که با مفهوم این اصطلاح آشنایی پیدا کنید، نمونه هایی از اثر شاخ را به شما معرفی می کنیم:
- ممکن است که یکی از افراد سازمان، لهجه خاصی داشته باشد و حتی در طبقه پایین جامعه زندگی کند. بنابراین برخی از همکاران و حتی مدیرعامل هم، به پیشنهادات آن عمل نمی کنند و ایده های آن را بی ارزش می دانند.
- یکی دیگر از نمونه های این اثر، در سن افراد است. بارها اتفاق افتاده است که نظرات فردی با سن پایین تر از دیگر همکاران، اهمیت کمتری نسبت به دیگران داشته است و حتی در برخی از موارد باعث سوء استفاده هم می شود.
- بسیاری از مصاحبه کنندگان در زمان استخدام کارگران، تنها به این موضوع توجه دارند که فرد از کدام دانشگاه مدرک گرفته است؛ در حالی که شاید فردی که در دانشگاه عادی فارغ التحیل شده است، دانش بیشتری برای کار کردن دارد.
چگونه از اثر شاخ در استخدام جلوگیری کنیم؟
حالا که با انواع نمونه های اثر هاله ای در محیط کار و اثر شاخ آشنا شدید، بهتر است که راه های جلوگیری از آن را بدانید؛ چرا که در صورت دامن زدن به این اثر، امکان از دست دادن استعداد های کاربلد برای شرکت خود را هم از دست می دهید. بنابراین بهتر است که اقدامات زیر را حتما انجام دهید:
۱.در استخدام نیروی کار تنها به رزومه تکیه نکنید.
به جای این که تنها موارد موجود در رزومه را بررسی کنید، بهتر است که اطلاعات بیشتری از متقاضلان به دست بیاورید. این که فرد در چه دانشگاهی درس خوانده است، قطعا ویژگی مثبتی برای آن است؛ اما نکته اصلی، مهارت و دانش کافی برای انجام کار است. بنابراین بهتر است به دنبال آگاهی از میزان مهارت فرد با استفاده از سوالات تخصص در حوزه کاری خود باشید.
۲. داده های موجود در استخدام را تجزیه و تحلیل کنید.
بعد از این که مصاحبه با فرد تمام شد، تمامی اطلاعات و داده های مربوط به آن را جداگانه و کاملا بی طرفانه تجزیه و تحلیل کنید. حتی اگر مصاحبه های حضوری باعث ایجاد سوگیری های منفی برای شما می شود، می توانید مصاحبه را به صورت تلفنی یا آنلاین انجام دهید.
۳. از معیار امتیاز دهی در مصاحبه استفاده کنید.
به صاحبه های خود ساختار منظم و درستی بدهید. به این صورت که تعداد سوالات مشخصی را از همه متقاضیان بپرسید و مهارت های آن ها آزمایش کنید. سپس برای هر سوال، بازه امتیازی خاصی طراحی کنید و جداگانه امتیاز دهی را انجام دهید.
۴. چند نفر مصاحبه را انجام دهند.
ممکن است که دید فرد مصاحبه کننده به دلایل مختلفی از جمله فرهنگ غلط، به برخی از متقاضیان بد باشد. بنابراین برای جلوگیری از ایجاد اثر شاخ، بهتر است که چند نفر را برای امتیاز دهی قرار دهید. با این کار قضاوت دسته جمعی اتفاق می افتد و از بروز قضاوت های منفی جلوگیری می شود.
۵. غربالگری رزومه را انجام دهید.
برای آن که در مرحله اول از استخدام، دچار اثر شاخ نشوید، می توانید سن، آدرس، نام و موارد جزئی در این زمینه را از مصاحبه حذف کنید. با این که دیگر قضاوت بر اساس ظاهر و موارد کلیشه ای انجام نمی شود.
۶. به کارگاه های آموزشی ضد تعصب بروید.
یکی از راه های مهم برای حذف سوگیری های منفی در وجود خود، استفاده از کارگاه های آموزشی و روانشناسی در این زمینه است. البته که بسیاری از افراد به طور کلی، تبعیض های خود بر موارد مختلف را متوجه نمی شوند؛ اما اگر مصاحبه کنندگان بدون تعصب خاصی ویژگی های اثر شاخ را در خود از بین ببرد، دیگر کمتر تحت تاثیر این مورد قرار می گیرند.
جان کلام
تمامی افراد در محیط های کاری و حتی زندگی، باید به دنبال راهی برای از بین بردن اثر شاخ در وجود خود باشند؛ چرا که ناخودآگاه روزانه در برابر این سوگیری منفی قرار می گیرند. بنابراین ما در این مطلب، به شما نشان دادیم که چگونه از اثر شاخ در استخدام جلوگیری کنیم.
البته با توجه به این که اصطلاحات مختلفی در برندینگ و کسب وکارهای مختلف تاثیر میگذارند، بنابراین بهتر است که از طریق دریافت مشاوره برندینگ مانند برنداکسین، با انواع آن ها آشنا شوید. با این کار، نه تنها از موارد منفی جلوگیری می کنید؛ بلکه باعث پیشرفت در کسب و کار خود هم می شوید. برنداکسین یکی از شرکت های برتر در زمینه برندینگ است که به شما در انتخاب لوگو، اسم برند و مشاوره کمک می کند.